De wereldberoemde kunstenaar Anish Kapoor is woedend op de makers van de ‘Big Oil Bubble’, een reusachtig kunstwerk dat binnenkort wordt opgeleverd in Karamay, een oliestad in het noordwesten van China. Nou is het algemeen bekend dat China het niet zo nauw neemt met intellectueel eigendomsrechten, maar dat dit ook geldt voor een huge kunstwerk in de openbare ruimte is enigszins opmerkelijk te noemen.Mocht je Anish Kapoor (1954) nog niet kennen, hij wordt gezien als één van de succesvolste kunstenaars van zijn generatie die zich bezighoudt met ruimtelijk werk. De vormen van zijn werk zijn vaak eenvoudig, maar overweldigend. De ene keer is het glad, gepolijst of glanzend en de andere keer juist ruw of onbewerkt. Zijn werk is te zien over de hele wereld (in 2013 ben ik naar zijn expositie in Berlijn geweest) en een van zijn bekendste werken is de Cloud Gate (2006) in Chicago. Dat is een 110 ton zware roestvrij stalen sculptuur die vanwege de kenmerkende vorm ook wel ‘de boon’ wordt genoemd.

Die boon staat nu dus ook in China, althans dat vindt Kapoor. Je zou het een eerbetoon kunnen noemen, maar Kapoor ziet het als keihard plagiaat en dreigt een rechtszaak aan te spannen wegens inbreuk op zijn auteursrecht. Dit is by the way niet hetzelfde. Inbreuk op het auteursrecht is een puur juridische categorie, plagiaat is ook een morele. Een plagieerder pronkt bewust met andermans veren. Hij presenteert iets als eigen origineel werk terwijl het dat niet is, foei foei foei.

Dat de Big Oil Bubble in China staat, maakt het zeker niet gemakkelijk voor Kapoor. Hierdoor is het namelijk een kwestie voor de Chinese rechtbank. Om te beginnen is dat duur. Maar de grootste bottleneck zijn de internationale regels en de handhaving daarvan in China. Goede connecties doen daar wonderen en die kunnen het verdomd lastig maken voor buitenstaanders die hun recht willen halen. En laat de bouw van de Big Oil Bubble nou toevallig een opdracht zijn van de Chinese overheid…

Stel dat die ‘Boon 2.0’ in Nederland zou staan, wat zouden Kapoor’s kansen dan zijn? Bij een inbreuk op het auteursrecht hebben we het over na-apen. Twee kunstwerken mogen best op elkaar lijken. Het mag zelfs op iets anders geïnspireerd zijn. Maar weer niet zoveel dat je denkt dat het om hetzelfde kunstwerk gaat. Dat is dus een kwestie van wikken en wegen.

Als je de verschillen van de Big Oil Bubble wegdenkt, hou je dan nog steeds een Cloud Gate over?

De Cloud Gate heeft die typische boon-vorm met in het spiegelende zilverkleurige materiaal de reflectie van de skyline van Chicago. De Chinese variant heeft ook ronde vormen en is gemaakt van vergelijkbaar materiaal.

Maar er zijn toch ook echt verschillen. De Big Oil Bubble moet een enorme oliedruppel voorstellen, een ode aan de eerste oliebron van de stad. In tegenstelling tot de boon-vorm van de Cloud Gate heeft de Big Oil Bubble vier raakpunten met de grond. In het holle centrum van het werk (waar bezoekers onderdoor kunnen lopen) hebben de ontwerpers LED-lampen geïnstalleerd die rood/blauwe bliksem-achtige strepen laten schijnen op het metaaloppervlak. Ook is het omringd door een hele serie kleine ‘oliedruppels’.

Dus eigenlijk is het enige dat overeenkomt de ronde vorm (die niet eens helemaal hetzelfde is) en het materiaal? Yep, en de vraag is, of dat genoeg is.

De Chinezen vinden de reactie van Kapoor in ieder geval onzin: “You can’t say we’re not allowed to build a round sculpture because there already is a round one. While we use similar materials, the shapes and meanings are different.” Dat zij laconiek zouden reageren was op zich wel te verwachten. Maar dat ook de burgemeester van Chicago, Rahm Emanuel, de zaak luchtig zou opnemen was een grote teleurstelling voor Kapoor. Hij had graag gehad dat de burgemeester hem bij zou staan in deze zaak. Bummer, want volgens Emanuel is ‘imitatie de grootste vorm van vleierij’. Als mensen het echte werk willen zien, dan komen ze maar naar Chicago.

Het lijkt er dus op dat Kapoor zijn eigen boontjes zal moeten doppen. Ik ben benieuwd.

Deze blog is geschreven door Raoul van de Laak